Tüm benliğiyle itiraf ettiği gerçekler Maryet’i nereye sürükleyecek? Onu kendi halkının esaretinden kurtarabilecek mi? Sevgili okurumuz, daha önce üç kısım halinde yayınladığımız Maryet’in Kudüs macerasının devamını yazımızda bulabilirsiniz. Ali et-Tantâvi’nin (عَلِي الطَّنْطَاوِي) kaleme aldığı Tarihten Hikayeler (قِصَصٌ مِنَ التَّارِيخِ) kitabında yer alan ve Kudüs’ün fethini (1187) Maryet adında Hristiyan bir kadının gözüyle anlatan “Beytülmakdis’te” öyküsünün son kısmı sizlerle.
Henüz Okumadıysanız:
Yazının ilk kısmı / ikinci kısmı / üçüncü kısmı
Önce Yazı
فِي بَيْتِ الْمَقْدِسِ
…
ثُمَّ مَشَتِ الطَّرِيقُ بِهَؤُلَاءِ النَّازِحِينَ، لَمْ يَمْشُوا هُمْ فِيهَا؛ لِأنَّهُمْ مَلَؤُوهَا فَلَمْ يَعُدْ يُعْرَفُ أَوَّلُ لَهُمْ مِنْ آخِرٍ، فَكَأَنَّ الطَّرِيقَ كَالنَّهْرِ الْمُمْتَلِئِ بِالْمَاءِ مِنْ مَنْبَعِهِ إِلَى مَصَبِّهِ، نَهْرٌ مِنَ الْأَسَى وَالْفَرَحِ، وَالْهَزِيمَةِ فِي الْمَعْرَكَةِ وَالظَّفَرِ بِلِقَاءِ الْأَحِبَّةِ، وَكُرْهِ الْغَالِبِينَ وَشُكْرِهِمْ عَلَى إِحْسَانِهِمْ
وَأَحَسَّتْ مَارْيِيت فِي قَلْبِهَا بِالْاِعْتِرَافِ بِفَضْلِ هَذَا الرَّجُلِ الْمُحْسِنِ، وَرَأَتْ خِلَالَ الْإِنْسَانِيَّةِ وَالْحَقِّ وَالنُّبْلِ تَتَمَثَّلُ فِيهِ هُوَ، لَا فِيمَنْ رَأَتْ مِنْ رِجَالِ قَوْمِهَا. وَكَادَتْ تُحِبُّهُ، ثُمَّ تَنَبَّهَ فِي نَفْسِهَا دِينُهَا وَمَا عَلَّمُوهَا مِنْ بُغْضِ الْإِسْلَامِ فَتَوَقَّفَتْ، وَحَاوَلَتْ أَنْ تَذْكُرَ سَيِّئَةً وَاحِدَةً لِهَذَا الرَّجُلِ وَلِقَوْمِهِ تَسْتَعِيدُ بِهَا بَغْضَاءَهَا إِيَّاهُمْ فَلَمْ تَجِدْ. وَجَعَلَتْ تُقَابِلُ بَيْنَهُ وَبَيْنَ الْبَطْرِيَرْك الْأَعْظَمِ، الَّذِي خَرَجَ مَعَ الْقَافِلَةِ بَعْدَمَا اِسْتَلَبَ الْمَعَابِدَ وَكُنُوزَهَا وَكَنَسَ الْكَنَائِسَ وَحَمَلَ كُلَّ مَا كَانَ فِيهَا، وَلَمْ يُعْطِ مِنْ هَذَا الْمَالِ أَحَدًا، لَمْ يَجُدْ بِهِ عَلَى اِمْرَأَةٍ ضَعِيفَةٍ تَمْشِي مَعَهُ وَلَا عَلَى شَيْخٍ عَاجِزٍ. وَذَكَرَتْ مَا سَمِعَتْ مِنْ أَنَّ السُّلْطَانَ تَرَكَهُ يَخْرُجُ بِهَذَا الْمَالِ مَعَ أَنَّهُ شَرَطَ لَهُمُ الْخُرُوجَ بِأَمْوَالِهِمْ هُمْ لَا بِأَمْوَالِ الْكَنَائِسِ، وَذَكَرَتْ مَا كَانَ يَصْنَعُ قَوْمُهَا مِنْ إِخْلَافِ الْوُعُودِ، وَالْحِنْثِ بِالْعُهُودِ، فَتَمَنَّتْ لَوْ أَنَّهَا كَانَتْ مُسْلِمَةً. وَلَكِنَّهَا لَمْ تَجْهَرْ بِهَذِهِ الْأُمْنِيَةِ وَخَنَقَتْهَا فِي نَفْسِهَا
وَتَدَفَّقَ هَذَا النَّهْرُ الْبَشَرِيُّ يَحْمِلُ أَعْجَبَ أَنْوَاعِ السَّلَائِقِ الْإِنْسَانِيَّةِ وَأَغْرَبَ الْمُتَنَاقِضَاتِ؛ فَفِيهِ حُنُوُّ الْأُمَّهَاتِ وَإِيثَارُهُنَّ، وَفِيهِ أَثَرَةُ الْأَغْنِيَاءِ وَقَسْوَتُهُمْ، وَفِيهِ الصَّبْرُ وَفِيهِ الْجَزَعُ، وَفِيهِ الصِّدْقُ وَفِيهِ التَّزْوِيرُ، وَفِيهِ هَذَا الْبَطْرِيَرْكُ الَّذِي يَزْعُمُ أَنَّهُ خَلِيفَةُ الْمَسِيحِ لِيُسَاعِدَ الْفُقَرَاءَ وَيَزْهَدَ فِي الدُّنْيَا، ثُمَّ يَأْكُلُ مَالَ اللهِ وَحْدَهُ وَيُعْرِضُ عَنِ الْفُقَرَاءِ وَالْمُحْتَاجِينَ
مَشَتْ هَذِهِ الْقَافِلَةُ فِي الطُّرُقِ الْمُقْفِرَةِ وَالْمَسَالِكِ الْمُوحِشَةِ، لَمْ تَكُنْ تُحِبُّ أَنْ تُعَرِّجَ عَلَى شَيْءٍ مِنْ بِلَادِ الْإِسْلَامِ. كَانَتْ وُجْهَتُهَا طَرَابُلُسَ، فَلَمَّا بَلَغَتْهَا بَعْدَ الْجُهْدِ الْبَالِغِ وَالْمَشَقَّةِ الْمُهْلِكَةِ وَبَعْدَ أَنْ تَرَكَتْ فِي الطَّرِيقِ ضَحَايَا الْجَوْعِ وَالتَّعَبِ، مَاتُوا وَفِي الْقَافِلَةِ الْأَغْنِيَاءُ مَعَهُمُ الذَّهَبُ وَفِيهَا الْبَطْرِيَرْكُ يَحْمِلُ مِنْ أَمْوَالِ اللهِ مِائَةَ أَلْفِ دِينَارٍ
لَمَّا بَلَغَتْهَا، أَغْلَقَ أَمِيرُهَا السُّورَ فِي وَجْهِ الْقَافِلَةِ وَرَدَّهَا، ثُمَّ بَعَثَ رِجَالَهُ فَاسْتَلَبُوهَا مَا كَانَ مَعَهَا، فَانْبَرَى لَهُمُ الشُّجْعَانُ وَالْأَبْطَالُ لِيَرُدُّوهُمْ، فَأَوْقَعُوا بِهِمْ وَقَتَلُوهُمْ، وَكَانَ فِيمَنْ قُتِلَ زَوْجُ مَارْيِيت
وَتَاهَ مَنْ بَقِيَ فِي الْبَرِيَّةِ كَمَا يَتِيهُ الزَّوْرَقُ فِي لُجَّةِ الْبَحْرِ، وَعَادَ أَكْثَرُ أَهْلِهَا إِلَى دُنْيَا الْأَمْنِ وَالْمُرُوءَةِ وَالنُّبْلِ، دُنْيَا الْمُسْلِمِينَ؛ وَكَانَتْ مَارْيِيت مَعَ التَّائِهِينَ، تَمْشِي مَعَهُمْ قَدْ مَاتَ حِسُّهَا وَتَبَلَّدَ شُعُورُهَا، وَلَمْ تَعُدْ تَسْتَطِيعُ أَنْ تُفَكِّرَ فِي شَيْءٍ، تَنْزِلُ بِنُزُولِهِمْ وَتَرْحَلُ بِرَحِيلِهِمْ، وَتَأْكُلُ إِنْ أَطْعَمُوهَا وَتَصْمُتُ إنْ تَرَكُوهَا، وَكَأَنَّمَا قَدْ خُولِطَتْ فِي عَقْلِهَا أَوْ أَصَابَهَا مَسٌّ مِنَ الْجُنُونِ، حَتَّى بَلَغُوا أَسْوَارَ أَنْطَاكِيَّةَ، فَطَرَدَهُمْ أَهْلُهَا وَرَدُّوهُمْ
فَرَجَعُوا إِلَى بِلاَدِ الْإِسْلَامِ وَقَدْ أَيْقَنُوا أَنَّهُ لَنْ يَكُونَ فِي الْأَرْضِ أَنْبَلُ وَلَا أَفْضَلُ مِنْ هَذَا الشَّعْبِ الَّذِي عَلَّمَهُ مُحَمَّدٌ كَيْفَ تَكُونُ الْإِنْسَانِيَّةُ
أَمَّا مَارْيِيتْ فَبَقِيَتْ مَكَانَهَا ذَاهِلَةً كَأَنَّهَا لَا تُبْصِرُ وَلَا تَعِي، فَأَقْبَلَ عَلَيْهَا شَابٌّ مِنْ أَهْلِ أَنْطَاكِيَّةَ مِنْ قَوْمِهَا، فَأَخَذَ بِيَدِهَا وَوَاسَاهَا، فَانْقَادَتْ لَهُ وَسَارَتْ مَعَهُ حَتَّى اِحْتَوَاهَا مَنْزِلُهُ عَلَى سِيْفِ الْبَحْرِ، فَسَقَطَتْ مِنَ التَّعَبِ وَالْإِعْيَاءِ نَائِمَةً
وَأَيْقَظَهَا لَغْطُ حَوْلِهَا؛ فَاسْتَفَاقَتْ فَسَمِعَتْ صَوْتَ رَجُلٍ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ: مَا نَدَعُكَ تَنْفَرِدُ بِهَا، إِنَّهَا أَجْمَلُ اِمْرَأَةٍ وَقَعْنَا عَلَيْهَا
فَيَقُولُ الْأَوَّلُ: وَلَكِنَّهَا صَيْدِي أَنَا. . . أَنَا الَّذِي اِصْطَادَهَا
فَتَفْهَمُ أَنَّ الْخِلَافَ عَلَيْهَا، عَلَى شَرَفِهَا وَعَفَافِهَا، وَيَعُودُ إِلَيْهَا ذِهْنُهَا فَتَذْكُرُ الْمَاضِي كُلَّهُ، وَتُدْرِكُ أَنَّهَا فَقَدَتْ زَوْجَهَا وَحَامِيَهَا، وَيَشُدُّ الْغَضَبُ مِنْ عَزْمِهَا فَتَقُولُ لَهُمَا: وَيْحَكُمْ، أَهَذِهِ هِيَ مُرُوءَتُكُمْ وَإِنْسَانِيَّتُكُمْ؟ أَهَذَا هُوَ دِينُكُمْ يَا أَهْلَ أُورُبَّة؟
فَيَضْحَكَانِ وَيُقَهْقِهَانِ، فَيَشْتَدُّ بِهَا الْغَضَبُ، وَتَصْرُخُ بِهِمَا: بِأَيِّ لِسَانٍ أُخَاطِبُكُمْ؟ بِلِسَانِ الدِّينِ وَأَنَا أَرَاكُمْ مُلْحِدِينَ كَافِرِينَ؟ بِلِسَانِ الْإِنْسَانِيَّةِ وَمَا أَنْتُمْ إِلَّا وُحُوشٌ فِي جِلْدِ بَنِي آدَمَ؟ بِلِسَانِ الْمُرُوءَةِ وَقَدْ فَقَدْتُمُوهَا وَنَسِيتُمْ حُدُودَهَا؟ وَيْلَكُمْ، لَا تَسْتَحْيُونَ أَنْ يَكُونَ هَؤُلَاءِ الْمُسْلِمُونَ أَشْفَقَ عَلَى نِسَائِكُمْ وَأَحْفَظَ لِشَرَفِكُمْ مِنْكُمْ، وَأَنْ يَكُونُوا أَنْبَلَ وَأَفْضَلَ لِوَصَايَا السَّيِّدِ الْمَسِيحِ؟ لَا وَاللهِ؛ لَسْتُمْ لِلْمَسِيحِ وَلَا لِمُحَمَّدٍ، أَنْتُمْ لِلشَّيْطَانِ! أُولَئِكَ هُمُ الَّذِينَ جَمَعُوا الْمَسِيحَ وَمُحَمَّدًا، أُولَئِكَ أَهْلُ الْفَضَائِلِ أَرْبَابُ الْأَمْجَادِ، خُلَاصَةُ الْإِنْسَانِيَّةِ. إِنَّكُمْ لَنْ تَغْلِبُوهُمْ، لَنْ تَأْخُذُوا أَرْضَكُمُ المُقَدَّسَةَ مِنْ أَيْدِيهِمْ أَبَدًا. كَلَّا؛ إِنَّهُمْ أَحَقُّ بِهَا لِأَنَّهُمْ أَوْفَى مِنْكُمْ لِمَبَادِئِ الْمَسِيحِ، إِنَّهُمْ أَعْرَقُ مِنْكُمْ فِي الْإِنْسَانِيَّةِ. إِنَّ الْمُسْتَقْبَلَ لَهُمْ، إِنَّ لَهُمُ الْمَجْدَ وَالظَّفَرَ وَلَكُمْ أَنْتُمُ اللَّعْنَةُ، لَكُمُ الْخَيْبَةُ وَالْخِزْيُ
فَلَا تَجِدُ مِنْهُمَا إِلَّا إِيغَالاً فِي الضَّحِكِ، وَتَتَلَفَّتُ حَوْلَهَا فَلَا تَجِدُ نَاصِراً. وَأَيْنَ الْمُعِينُ عَلَى الْحَقِّ المُدَافِعُ عَنِ الشَّرَفِ فِي بَلَدٍ لَيْسَ فِيهِ مُسْلِمٌ؟
وَتَرَاهُمَا قَدْ أَقْبَلَا عَلَيْهَا بِعُيُونٍ مُحَمَّرَةٍ، فَيَجِنُّ جُنُونُهَا، فَتُلْقِي بِوَلَدِهَا فِي الْيَمِّ وَتَرْمِي بِنَفْسِهَا
وَكَانَ الْبَحْرُ سَاكِناً فَصَعَدَتْ مِنَ الْمَاءِ فُقَّاعَتَانِ، فِيهِمَا اللَّعْنَةُ الْحَمْرَاءُ الَّتِي خَرَجَتْ مِنْ فُؤَادِهَا الْمُحْتَرِقِ عَلَى هَؤُلَاءِ الْوَاغِلِينَ عَلَى فِلِسْطِينَ
وَعَادَ الْبَحْرُ سَاكِنًا كَمَا كَانَ
وَأُسْدِلَ السِّتَارُ عَلَى الْقِصَّةِ الَّتِي تَتَكَرَّرُ دَائِمًا مِنَّا وَمِنْ هَؤُلَاءِ الْغَرْبِيِّينَ: قِصَّةُ نُبْلٍ لَا يُدَانِيهِ فِي عَظَمَتِهِ الْبَحْرُ، وَنَذَالَةٌ لَا يَغْسِلُ الْبَحْرُ أَوْضَارَهَا وَلَا يُطَهِّرُ الْأَرْضَ مِنْ عَارِهَا
Beytülmakdis’te
…
Göç eden bu insanları yol kendi seyrinde hareket ettiriyordu, yürüyen kendileri değildi. Çünkü onu öyle tıka basa doldurmuşlardı ki kim yolun başında kim sonunda ayırt edilemiyordu. Tıpkı kaynağından oluğuna kadar su ile dolup taşan bir nehri andırıyordu yol. Üzüntüleri ve sevinçleri barındıran bir nehri… Savaştaki yenilgiyi ve sevilenlere kavuşmadaki zaferi, kazananlara duyulan nefreti ve iyiliklerine karşı hissedilen şükran duygusunu birleştiren bir nehri…
Maryet, bu iyi adamın üstünlüğünü kalben itiraf etti. Gördü ki insanlık, doğruluk ve asalet Selahaddin’de ifadesini bulmuştu. Bu hasletler, Maryet’in kendi halkından kimsede yoktu. Neredeyse Selahaddin’e muhabbet duyacaktı, sonra dini duyguları ve ona öğretilen İslam düşmanlığı buna engel oldu. Müslümanlara duyduğu nefreti tazelemek için bu adama ve milletine ait kötü olan tek bir şey hatırlamaya çalıştı, bulamadı. Sultan Selahaddin’i tahayyülünde büyük Patrik’le kıyasladı. Mabetlerin hazinelerini gasbettikten sonra kafileyle yola çıkan Patrik’le… Kiliseleri silip süpürmüş, ne bulduysa yanına almıştı. Bu mallardan hiç kimseye tek bir kuruş vermemişti. Ne yanında yürüyen zayıf bir kadına ne de aciz yaşlı bir adama… Hatırladığına göre sultan, patriğin şehirden mallarıyla çıkmasına izin vermişti; ancak bu izin kişisel malları kapsıyordu ve kilisenin mal varlığına dokunulmayacaktı. Daha sonra sözden dönmenin ve yemini bozmanın kavmi için sıradan bir hadise olduğunu hatırladı. “Keşke müslüman olsam” diye temenni etti. Ancak bu arzusunu dışa vurmadı, içinde sakladı.
Bu insanlık nehri, en acayip insan türlerini ve en garip çelişkileri barındırarak akmaya devam etti. İçinde annelerin şefkati ve fedakarlığı vardı. Zenginlerin bencilliği ve merhametsizliği vardı. Sabır da vardı endişe de. Doğruluk da vardı sahtekarlık da. Patrik de vardı. Kendisinin fakirlere yardım etmek üzere İsa’nın halefi olduğunu ve dünyada zühd hayatı sürdüğünü iddia eden, sonra da Allah’ın mülkünü tek başına yiyerek fakir ve muhtaçlardan yüz çeviren şu Patrik!
Kafile metruk arazilerde, ıssız yollarda ilerledi. İslam ülkesine ait herhangi bir şeye rastlamak istemiyorlardı. Trablus istikametindeydiler. Onca emekten ve ölümcül zorluklardan sonra nihayet şehre ulaştılar. Kafilede altınları olan zenginler ve ِAllah’ın mallarından yüz bin dinara sahip Patrik bulunmasına rağmen arkalarında açlık ve yorgunluk sebebiyle ölen kurbanlar bırakmışlardı…
Trablus’a ulaştıklarında, şehrin komutanı kapıları kafilenin yüzüne kapattı ve onları geri çevirdi. Daha sonra adamlarını göndererek kafilenin yanında ne varsa yağmaladı. Kafiledeki cesurlar ve yiğitler bu adamlara direnç gösterdi ancak saldırıya uğradılar ve katledildiler. Öldürülenler arasında Maryet’in kocası da vardı.
Kafilenin metruk arazide kalan kısmı gözden kayboldu. Tıpkı bir geminin denizin derinliklerinde kaybolması gibi. Geriye kalanlar ise Müslümanların güven, mertlik ve asalet yurduna geri döndüler. Maryet de ufukta kaybolanlarla birlikteydi. Hisleri ölmüş, duyguları sersemlemiş bir şekilde onlarla beraber yürüyordu. Artık hiçbir şey düşünecek halde değildi. Kafiledekiler durduğunda Maryet de duruyor, hareket ettiklerinde onları takip ediyordu. Yemek verdiklerinde yiyor, vermediklerinde ise sesini çıkarmıyordu… Sanki aklını yitirmişti ya da cinnet geçirmişti. Kafile Antakya’nın surlarına ulaştığında şehir halkı tarafından kovuldu ve geri çevrildi.
Yeryüzünde insanlığı Muhammed’den öğrenmiş bu insanlardan daha iyi ve daha asil bir millet bulamayacaklarına artık kesinkes inanmışlardı. İslam diyarına geri döndüler…
Maryet ise şaşkın bir halde olduğu yerde kaldı. Sanki görme yetisini de bilincini de kaybetmişti. O sırada Antakyalı bir Hristiyan Maryet’in yanına geldi, ellerini tuttu ve onu teselli etti. Maryet ona tabi oldu, sahildeki evine girene dek adamla birlikte yürüdü… İçeri girdiklerinde yorgunluktan ve dermansızlıktan yere yığıldı.
Daha sonra çevredeki gürültü Maryet’i uyandırdı. Kendine geldiğinde bir adamın arkadaşına şöyle dediğini duydu: “Seni onunla başbaşa bırakamayız. O şimdiye kadar rastladığımız en güzel kadın.” Diğeri de şöyle cevap veriyordu: “Fakat o benim avım, onu avlayan benim”
Tartışmanın kendi namusu ve iffeti ile alakalı olduğunu anlamıştı. Bilinci artık yerindeydi, tüm yaşananları hatırlıyordu. Kocasını, korunağını kaybettiğini idrak etmişti. Öfkesi iliklerine kadar işlemişti. O ikisine şöyle dedi: “Yazıklar olsun size! Bu mu sizin mertliğiniz ve insanlığınız? Bu mu sizin dininiz ey Avrupalılar?!”
Kahkaha attılar. Maryet’in öfkesi daha da arttı. Şöyle bağırdı: “Siz hangi dilden anlarsınız? Ben sizi dinsiz kafirler olarak görürken, sizinle dinden mi konuşayım? Siz Adem suretine bürünmüş hayvanlar iken size insanlık diliyle mi hitap edeyim? Yoksa size kaybettiğiniz ve sınırlarını unuttuğunuz mertlikten mi bahsedeyim? Yazıklar olsun, utanmıyor musunuz?! Müslümanların kadınlarınıza sizden daha şefkatli davranmasından, namusunuzu sizden daha iyi korumalarından, İsa’nın vasiyetlerini yerine getirmede sizden daha soylu ve daha faziletli olmalarından utanmıyor musunuz?!
Vallahi siz ne İsa’nın ne de Muhammed’in, siz şeytanın adamlarısınız! Onlar hem İsa’yı hem de Muhammed’i temsil ediyorlar. Faziletli ve şerefli kimseler, insanlığın özü onlarda. Siz onları hiçbir zaman yenemeyeceksiniz, Kutsal topraklarınızı hiçbir zaman ellerinden geri alamayacaksınız. Zaten onlar o topraklara sizden daha layıklar, İsa’nın öğütlerine sizden daha sadıklar, insanlık yönünden sizden daha ilerideler. Gelecek onların, itibar ve zafer onların. Sizin olan şey ise lanet, yenilgi ve yüz karası.
Maryet’in sözleri sadece onların kahkahalarını artırdı. Maryet etrafına bakınsa da yardım edecek birini bulamadı. İçinde tek bir Müslümanın barınmadığı ülkede hakikati savunan ve namusu koruyan kimse ne arardı ki!? Bu iki adamın kıpkırmızı gözlerle ona yöneldiğini görünce çılgına döndü. Çocuğunu denize attıktan sonra kendisi de atladı…
Durgun denizin yüzeyinde iki kabarcık belirdi. Bu iki kabarcıkta Maryet’in yanan yüreğinden fışkıran kızıl bir lanet vardı. Filistin’in davetsiz misafirlerine!
Ve deniz yeniden eski durgunluğuna döndü.
Daima bizlerde ve Batılılarda tekrarını bulan bu hikayenin üzerine son perdeyi indirdi. Bir soyluluk hikayesi ki onun büyüklüğü, denizin büyüklüğüyle kıyaslanamaz ve aynı zamanda bir soysuzluk hikayesi ki deniz onun kirini yıkamaz, yeryüzünü bu lekeden arındırmaz.
Çeviri Notları
- تَاهَ، يَتِيهُ : Kaybolmak, yolunu kaybetmek gibi anlamlara geliyor. Hikaye bağlamında bu fiili “gözden kaybolmak” olarak çevirdik.
- الزَّوْرَقُ : Kayık, sandal, tekne gibi anlamlarda kullanımı daha yaygın. Cümle içerisinde gemi anlamını tercih ettik.
Yeni Kelimeleri Yoklayalım
Kaynaklar
Hikaye İçin:
et-Tantâvî, A. (2007). Kısas mine’t-Târih. Cidde: Dâru’l-Menâra, 27-41.