ÇÖL EDEBİYATINDAN NE OKUMALIYIZ?
Güncel konular ve olaylar hakkında edebî, fikrî ve kültürel paylaşımlarda bulunan, Arap dünyasındaki gelişmeleri analiz eden İzâât (إضاءات) isimli internet sitesinde, İbrahîm Âdil’in (إبراهيم عادل) Çöl Edebiyatı: Issızlık Aleminde Emniyet Üzerine 10 Arapça Roman (أدب الصحراء: 10 روايات عربية عن الأمان في عالم الوحشة) başlıklı bir yazısı bulunuyor.
Âdil yazısında roman türünün çölün yalnızlık ve tuhaflıklarla dolu dünyasının aksine gürültülü kent ve burjuva yaşantısı ile ilişkili olduğunu; ancak bu türün gelişiminin yazarları yeni konu ve mekan arayışına ittiğini ifade ediyor. Bu noktada çöl dünyası da içinde barındırdığı efsane, mit ve savaş anlatılarıyla son zamanlarda roman için çekici bir alan oldu. Yazarın çöl konulu roman tavsiyeleri ise şu şekilde:
1. Mısırlı romancı Sabrî Mûsâ’nın (صبري موسى) Fesâdu’l-emkine (فساد الأمكنة) isimli romanı bu alanda akla gelen ilk eserlerden. Kendisinden sonraki çöl yazınını etkileyen Mûsâ’nın romanı, kahramanının çölde kendini keşfetme yolculuğunu başarılı bir anlatımla aktarmasıyla ön plana çıkıyor.
2. Abdurrahmân Munîf’in (عبد الرحمن منيف) en-Nihâyât (النهايات) isimli romanı; insanın kaderi, doğa ile mücadelesi ve çevrenin insanın değişimine etkisi gibi pek çok varoluşsal gerçeğe değiniyor.
3. İbrahîm el-Kûnî’nin (إبراهيم الكوني) et-Tibr (التبر) isimli romanı çöl yaşamını tecrübe etmiş olan yazarın ortamı özümsemesi ve kalemine yansıtmasının iyi bir örneği sayılıyor. Kahramanın bir hayvan olması sayesinde çölde insanla hayvan arasında kurulan özel ilişki romana yansıyor.
4. Mısırlı genç romancı Mîrâl et-Tahâvî’nin (ميرال الطحاوي) kaleme aldığı el-Habâ’ (الخباء) isimli romanında belki de ilk kez bir kadının sesiyle çöl dünyası gözler önüne serilir. Yazarın çölü deneyimledikten sonra yazdığı roman, çöl yaşamının yanı sıra çöldeki kadınların da iç dünyasını yansıtıyor.
5. Racâu Âlim’in (رجاء عالم) Hâtim (خاتم) isimli romanı gerçek ve efsaneyi harmanlayarak erkek egemen bir dünyanın ortasında varlığını kabul ettirmeye çalışan bir kadının hikayesini anlatıyor.
6. Suudi Arabistan’da 2008 yılında yayımlanan ve beğeni toplayan Yahyâ Emkâsım’ın (يحيى أمقاسم) ilk romanı Sâku’l-ğurâb (ساق الغراب) çöl deneyimini farklı bir açıdan ele alarak mit ve gerçeği masalsı bir dille aktarıyor.
7. Abdullah el-Busays (عبد الله البصيص), Ta‘mu’z-zi’b (طعم الذئب) isimli romanında ise Arap kabilelerinin aralarındaki ilişkileri ve yaşadıkları hikayeleri ele alarak bireyin toplumla ilişkisini irdeliyor.
8. Zehrân el-Kâsımî’in (زهران القاسمي) el-Kannâs (القناص) isimli romanında çöl, kahramanın kahramanlığına katkıda bulunan özel bir mekan olarak görülüyor. Kâsımî kitabında çölü, bütün ayrıntıları ile okuyucusuna özenle tasvir ediyor.
9. Emel el-Fârân’ın (أمل الفاران) Ğavvâsu’l-ahkâf (غواصو الأحقاف) adlı romanında bedevi efsaneleri, çölün tabiatı ve bu kurak ve sert tabiatın insana etkileri, kabileler arası savaşların durdurulamayışı öne çıkan temalar arasında yer alıyor.
10. ‘Alâ Ferğalî’nin (علاء فرغلي) Vâdî’d-dûm (وادي الدوم) isimli eseri ise Mısır romanında uzun zamandır yer almayan çöl dünyasını ele alıyor. İngiliz işgali günlerinde geçen eser, dönemin zorlu şartlarını ve insanların yaşadıkları acıları başarılı bir şekilde ele alarak okuyucuyu çekmeyi başarıyor.
Yazının tamamına buradan ulaşabilirsiniz.