Bir Ulusun Marşı: Ömer Ebû Rîşe'nin “İzzet ve Vatan İçin” Adlı Şiiri ve Türkçe Çevirisi
Çeviri ve Yazı: Said Kumral
Editörler: Esra İldeş Yılmaz, Yasir Maviş
Son Okuma: Budour Albitar
Sömürge ve işgallere cevaben şiirlerini bir kılıç gibi kullanmayı bilen şair Ömer Ebû Rîşe (عُمَر أبو رِيشَة), yazdığı coşku dolu direniş şiirleriyle tanınmıştır. 1908’de dünyaya gelen şair, Suriye'nin Osmanlı topraklarından ayrılışına, burada yirmi bir yıl süren Fransız sömürgeciliğine ve çalkantılı darbe dönemlerine şahit olur. Suriye'nin ve diğer Arap ülkelerinin yaşadığı işgal ve yenilgilerin yanı sıra şiirin çokça söylendiği bir ailede dünyaya gelmesi, Ömer Ebû Rîşe’yi şiire yönlendiren ilk saiklerdendir.
Şairin kaleme aldığı şiirler Suriye’de yankı uyandırmış, halkın ilgisini ve hüsnü kabulünü kazanmıştır. Bunun en önemli göstergesi hiç şüphesiz şairin “فِي سَبِيلِ الْمَجْدِ “وَالْأَوْطَانِ adlı şiirinin, rejim karşıtları tarafından milli marş olarak kullanılagelmesidir. “İzzet ve Vatan İçin” ismiyle çevirdiğimiz şiiri yazımızda bulabilirsiniz.
فِي سَبِيلِ الْمَجْدِ وَالْأَوْطَانِ
فِي سَبِيلِ الْمَجْدِ وَالْأَوْطَانِ نَحْيَا وَنَبِيدْ
كُلُّـنَا ذُو هِمّةٍ شَـمَّاءَ جَبَّارٌ عَنِيدْ
لَا تُطِيقُ السَّادَةُ الْأَحْرَارُ أَطْوَاقَ الْحَدِيدْ
إِنَّ عَيْشَ الذُّلِّ وَالْإِرْهَاقِ أَوْلَى بِالْعَبِيدْ
لا نَهَابُ الزَّمَن
إِنْ سَقَانَا الْمِحَن
ْفِي سَبِيلِ الْوَطَن
كَمْ قَتِيلٍ شَهِيد
هَـذِهِ أَوْطَانُنَا مَثْوَى الْجُدُودِ الْأَوَّلِين
ْوَسَمَاهَا مَهْبِطُ الْإِلْهَامِ وَالْوَحْيِ الْأَمِين
وَرُبَاهَا جَنَّةٌ فَتَّانَةٌ للنّاظِرينْ
كلُّ شِبْرٍ مِنْ ثَرَاهَا دُونَهُ حَبْلُ الْوَرِيدْ
لا نَهَابُ الزَّمَن
إِنْ سَقَانَا الْمِحَن
ْفِي سَبِيلِ الْوَطَن
كَمْ قَتِيلٍ شَهِيد
قَدْ صَبَرْنَا فَإِذَا بِالصَّبْرِ لا يُجْدِي هُدَى
وَحَلُمْنَا فَإِذَا بِالحُلْمِ يُودِي لِلرَّدَى
وَنَهَضْنَا الْيَوْمَ كَالْأَطْوَادِ فِي وَجْهِ الْعِدَى
نَدْفَعُ الضَّيْمَ وَنَبْنِي لِلْعُلَى صَرْحاً مَجِيد
لا نَهَابُ الزَّمَن
إِنْ سَقَانَا الْمِحَن
ْفِي سَبِيلِ الْوَطن
كَمْ قَتِيلٍ شَـهِيد
İzzet ve Vatan İçin
İzzet ve vatan için yaşar, ölürüz onlar uğruna
Metin ve çetiniz biz asil bir sebatla
Tahammül etmez hür efendiler demir tasmalara
Kölelerin şiarıdır yaşamak zillet ve korkuyla
Yoktur felekten pervâmız
Belâ yağdırsa da duraksız
Bu vatanın uğrunda
Nicedir bizim şühedâmız
Yurdumuzdur burası, ulu ecdadın bucağı
Üstündeki sema sadık vahiy ve ilhamın durağı
Görenlere büyüleyici bir cennettir türâbı
Her bir karış toprağına kesilsin şah damarı
Yoktur felekten pervâmız
Belâ yağdırsa da duraksız
Bu vatanın uğrunda
Nicedir bizim şühedâmız
Sabrettik ancak sonunda yoktu selâmeti
Hayal ettik fakat gösterdi bize felaketi
Kalktık bugün ayağa düşmana karşı dağlar gibi
Zulmü defedip inşa ettik o âlî kaleyi
Yoktur felekten pervâmız
Belâ yağdırsa da duraksız
Bu vatanın uğrunda
Nicedir bizim şühedâmız
Ömer Ebû Rîşe Kimdir?
Ömer Ebû Rîşe (عُمَر أَبُو رِيشَة) 1908 yılında, Osmanlı topraklarında yer alan Halep'e bağlı Münbiç'te dünyaya geldi. Tanınmış ve kültürlü bir aileye doğan şairin babası Şâfî' Ebû Rîşe de şairdi. Bununla beraber Şâfî' Ebû Rîşe kamu idaresinde görevli bir kaymakamdı ve mesleği gereği Osmanlı'ya bağlı bölgelere sıklıkla seyahat etmekteydi. Babasına seyahatlerinde eşlik eden Ebû Rîşe, 10 yaşına gelince öğrenim görmek üzere Halep'te ikamet etmeye başladı. Şairin anne tarafından dedesi, Filistin'deki Şazeli tarikatının şeyhiydi. Bu sayede tasavvuf şiirleriyle genç yaşta tanışan Ebû Rîşe'nin şiirlerinde de bu etki görülmektedir.
Üniversite eğitimine Beyrut Amerikan Üniversitesi'nde başlayan şair, burada edebiyatla ilgilenen gençlerin toplantılarına katılmaktaydı. Muhtemelen İbrâhîm Tûkân, Hâfız Cemîl, Vecîh el-Barûdî gibi şairlerle aynı dönemde eğitim gördü. İngiltere'de eğitimine kimya bölümünde devam etti, ancak eğitimini tamamlamadan Halep'e geri döndü. İngiltere'de kaldığı yıllarda edebiyatı takip etmeye devam etmiş, İngiliz edebiyatında derinleşmiştir. Halep'e döndüğünde şairin şiirleri "el-Eyyam" ve diğer Suriye gazetelerinde yayımlanmış, bu dönemde şiirleriyle tanınmaya başlamıştır [1]. Suriye'de çeşitli ülkelerin büyükelçiliğinde görev alan şairin şiirlerinde siyaset, erken şiir hayatından itibaren önemli bir yer tutmuştur. Batılılara, Siyonistlere ve Fransız sömürüsüne karşı kararlı duruşu ve direnişi, şiirlerinde belirgin olarak görülmektedir. 15 Temmuz 1990 senesinde geçirdiği beyin kanaması sonucu Riyad'taki Kral Faysal hastanesinde vefat etmiş, Halep'te toprağa verilmiştir. 80 yaşında vefat eden ve şiirlerinde klasik yazım tarzının dışına çıkarak farklı formlar deneyen Ömer Ebû Rîşe, geride çok sayıda şiir ve tiyatro eseri bırakmıştır [2].
Çeviri Notları
رُبَا: “Yüksek bahçe, tepede bulunan düzlük” gibi anlamlara gelen kelimeyi şiirde “türab” olarak çevirdik.
دُونَهُ حَبْلُ الْوَرِيدْ: Cümleye “Her karış toprağının yanında şah damarı (canlar) değersizdir.” anlamı katan دون ifadesini “Her bir karış toprağına kesilsin şah damarı” şeklinde çevirmeyi uygun gördük.
Kaynaklar
[1] Cundî, A.(1960). Şuarâ Suriyye fi’l-karni’l-ışrîn: Omar Ebû Rîşe. el-Arabî, 14.
[2] Usta, İ. (2016). Bir Bürokrat Şair Ömer Ebû Rîşe. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2. 1, 80-84.