Temim Bergusi'nin "Kudüs'te" Şiirinin İlk Kısmı ve Türkçe Çevirisi [1/4]
"Kudüs'te" şiiri, Temim Bergusi'nin 1998 yılında Kudüs'e yaptığı ziyaretten kesitler sunar. Aslında bu ziyaret, gerçekleşememiş bir kavuşmadır. Şiirde şairin hem kendisiyle hem de tarihle ve şehirle yaptığı konuşmalara şahit oluruz.
Dört bölüm halinde inceleyeceğimiz şiirin ilk bölümünü ben ve Esra sizler için hazırladık. Şiir, şairin Kudüs kapısına gelmesiyle başlar.
Önce Şiir:
في القُدْس
Kudüs'te
مَرَرْنَا عَلَــى دَارِ الحَبِيبِ فَرَدَّنَا
عَنِ الدَارِ قَانُونُ الأَعَادِي وَسُورُهَا
Sevgilinin diyarına uğradık da
Düşmanların kanunu ve duvarları engelledi bizi
فَقُلْتُ لِنَفْسِــي رُبَّمَا هِيَ نِعْمَةٌ
فَمَاذَا تَرَى فِي القُدْسِ حِينَ تَزُورُهَا
Sonra dedim ki kendime, belki de bir lütuf bu
Kudüs’ü ziyaret ettiğinde ne göreceksin ki?
تَرَى كُلَّ مَا لَا تَسْتَطِيعُ اِحْتِمَالَهُ
إِذَا مَا بَدَتْ مِنْ جَانِبِ الدَّرْبِ دُورُهَا
(Görmeye) katlanamayacağın her şeyi göreceksin,
Yol kenarından görünmeye başladığında (sevgilinin) evleri
وَمَا كُلُّ نَفْسٍ حِينَ تَلْقَى حَبِيبَهَا تُـسَرُّ
وَلَا كُلُّ الغِـِيَابِ يُضِيرُهَا
Her ruh sevgilisine kavuştuğunda sevinmez
Her ayrılık da onu incitmez
فَإِنْ سَـرَّهَا قَبْلَ الفِرَاقِ لِقَاؤُه
فَلَيْسَ بِمَأْمُـونٍ عَلَيْهَا سُـرُورُهَا
Ayrılıktan önceki kavuşma kişiyi sevindirmişse de,
Güven olmaz bu kişinin sevincine
مَتَى تُبْصِرِ القُدْسَ العَتِيقَةَ مَرَّةً
فَسَوْفَ تَرَاهَا العَيْنُ حَيْثُ تُدِيرُهَا
Ne zaman bakarsa kişi Kadim Kudüs’e bir kere,
Artık yalnızca onu görür gözleri, baktığı her yerde
فِي القُدْسِ، بَائِعُ خُضْرَةٍ مِنْ جُورْجِيَا بَرِمٌ بِزَوْجَتِه
يُفَكِّرُ فِي قَضَاءِ إِجَازَةٍ أَوْ فِي طِلَاءِ البَيْتِ
Kudüs'te, karısından bıkmış Gürcü bir sebzeci
Tatile çıkmayı ya da evinin boyasını düşünüyor
فِي القُدْسِ، تَوْرَاةٌ وَكَهْلٌ جَاءَ مِنْ مَنْهاتِنَ العُلْيَا
يُفَقِّهُ فِتْيَةَ البُولُونِ فِي أَحْكَامِهَا
Kudüs'te, Upper Manhattan'dan gelmiş orta yaşlı bir adam
Bolonya gençlerine Tevrat'ın hükümlerini öğretiyor
فِي القُدْسِ شُرْطِيٌ مِنَ الأَحْبَاشِ يُغْلِقُ شَارِعاً فِي السُوقِ
Kudüs'te, Etiyopyalı bir polis, çarşıdaki caddelerin birini kapatıyor
رَشَّاشٌ عَلَى مُسْتَوْطِنٍ لَمْ يَبْلُغِ العِشْرِينَ
Henüz yirmisine varmamış yerleşimcinin üzerinde bir makineli tüfek...
قُبَّعَةٌ تُحَيِّي حَائِطَ المَبْكَى
Bir şapka ağlama duvarını selamlıyor
وَسُيَاحٌ مِن الإِفْرِنْجِ شُقْرٌ لَا يَرَوْنَ القُدْسَ إِطْلَاقاً
تَرَاهُمْ يَأْخُذُونَ لِبَعْضِهِمْ صُوَرَاً مَعَ امْرَأَةٍ تَبِيعُ الفِجْلَ فِي السَاحَاتِ طُولَ اليَوْم
Avrupalı sarışın turistler, Kudüs'ü hiç görmüyorlar
Onları; meydanlarda turp satan kadınla gün boyu birbirlerinin fotoğrafını çekerken görürsün
فِي القُدْسِ دَبَّ الجُنْدُ مُنْتَعِلِينَ فَوْقَ الغَيْم
فِي القُدْسِ صَلَّيْنَا عَلَى الأَسْفَلْت
Kudüs'te, askerler bulutların üstünde yürüdü ayakkabılarıyla
Kudüs'te, namazımızı asfaltta kıldık
فِي القُدْسِ مَنْ فِي القُدْسِ إِلَّا أَنْت
Kudüs'te, senden başka herkes (var), Kudüs'te!
Şiir Notları
1) Kudüs’e girişlerin yasaklanması
İsrail hükümeti; Filistinlilerin, Eski Şehir (Kadim Kudüs) olarak bilinen bölgeye girişlerine getirdiği yasakları 2000'li yılların başlarından itibaren sıklaştırmıştır. Bu bölge, Mescid-i Aksa'yı da içine alan Kudüs'ün suriçi bölgesidir. Bölgede ikamet edenler dışında kimse içeri alınmamışsa da, Yahudi yerleşimcilerin İsrail polisi eşliğinde Mescid-i Aksa'nın avlusuna kadar girdiği zamanlar olmuştur. Günlerce süren yasaklar karşısında Müslümanlar, Mescid-i Aksa'nın kapılarından başlayarak saf tutmuş ve namazlarını yerde kılmıştır. [1]
2) Temim Bergusi Kimdir?
Temim Bergusi 1977 yılında Kahire'de doğmuştur. Babası Filistinli, annesi ise Mısırlıdır. Şair kimliğinin yanı sıra akademisyen ve köşe yazarıdır. İsrail-Mısır barışı sonrasında; kendisi henüz çok küçükken, babası Mısır'dan sürgün edilmiştir. Bu nedenle babasını 18 yaşına kadar yalnızca tatillerde görebilen Bergusi, bu tecrübesinin siyasete olan ilgisinin başlıca nedenlerinden olduğunu düşünür. İlk şiirini 1999 yılında yayımlayan şair, bu süreçte Siyaset Bilimi alanındaki akademik çalışmalarına da devam etmiştir. "Fi'l-Kuds"'ün dışında "Ya Masra Hânet" ve "Makâm Irak", önemli şiir kitapları arasında sayılabilir.
Bu şiir, Temim Bergusi'nin 21 yaşındayken Kudüs'e yaptığı ziyaretin etkisinde kalarak kaleme aldığı şiiridir. Şiirini, bu ziyaretten on yıl sonra (2008) yayımlamış olsa da, Kudüs'te yaşadıkları dün gibi canlıdır. İsrail hükümetinin türlü zorbalıklarıyla karşılaşan şair, en sonunda şehri terk etmek zorunda bırakılmıştır.
Temim Bergusi'nin başyapıtlarından biri kabul edilen bu şiir, aynı zamanda kendisine "Kudüs Şairi" ünvanını kazandırmıştır. [2]
3) Şair Bize Ne Anlatıyor?
"Sevgilinin diyarına uğradık da/ Düşmanların kanunu ve duvarları engelledi bizi"
Kudüs’ün surları misafirperverdir, kendisine doğru çağırır. Ama düşmanın duvarları Filistinlileri engeller. Çünkü hem siyasi hem de maddi güç İsrail’in elindedir.
"(Görmeye) katlanamayacağın her şeyi görürsün"
Şair Kudüs’ü görme isteği içinde kendisini avutmaya çalışır. Evet, Kudüs'e girmek mümkün değildir. Ama girebilse bile, göreceği manzara onu üzmeyecek mi? Belki de şair; yalnızca kendisine değil, Kudüs’e girmekten mahrum bırakılmış herkese sesleniyordur.
"Kudüs'te karısından bıkmış Gürcü bir sebzeci/ Tatile çıkmayı ya da evinin boyasını düşünüyor"
Herkes gibi günlük hayatın telaşesinde kaybolmuş Gürcü bir sebzeci, şehirdeki işgalden etkilenmemiş gibi duruyor.
"Kudüs'te, Upper Manhattan'dan gelmiş orta yaşlı bir adam/ Bolonya gençlerine Tevrat'ın hükümlerini öğretiyor."
Bolonya, Kuzey İtalya’nın en büyük şehirlerinden biridir. Adını mimari dokusuna hakim olan kırmızı renkli tuğlalardan alan şehir, “kızıl şehir” olarak da bilinir. 1088 yılında kurulan ve Avrupa’nın en eski üniversitelerinden biri olan Bolonya (Bologna) Üniversitesi’ne ev sahipliği yapıyor olması, şehri en önemli eğitim ve kültür başkentlerinden biri haline getirmiştir. Bolonya‘da Yahudi yerleşimleri çok eski tarihlere dayanır. Şehirde M.S. 302 yılına ait Yahudi mezarlıkları bulunmakla birlikte, ara dönemde ülkeden kovuldukları ve 13. yüzyılda tekrar Bolonya’ya döndükleri bilinmektedir. Bu dönüşün ardından şehrin içinde evler inşa ettirmeye başlamışlar; hatta varlıklı aileler, statü sembolü olarak kuleler inşa ettirmiştir. Bolonya sokaklarında hala görülebilen bu kulelerle bir nevi dünyanın ilk gökdelen şehri olan Bolonya, “Ortaçağ’ın Manhattan’ı” olarak bilinir [3]. Şair, Amerika’dan gelmiş Upper Manhattanlı adamdan bahsederken bu isme atıf yapıyor olabilir.
Amerika’dan gelmiş Upper Manhattanlı, kültür seviyesi yüksek olduğu bilinen bir şehirden gelen Yahudi Manhattanlıya Tevrat’ı öğretiyor. Acaba bu dizeyle ne mesaj vermek istemiş şair?
"Kudüs'te, Etiyopyalı bir polis, çarşıdaki caddelerin birini kapatıyor."
Filistin topraklarında yaklaşık 150 bin kadar Etiyopya asıllı Yahudi yaşamaktadır. Bu Yahudiler, etnik kökenlerinden ötürü İsrail hükümeti tarafından ikinci sınıf vatandaş muamelesi görmektedirler. Etiyopyalıların, bu ırkçı muamele nedeniyle zaman zaman İsrail polisine karşı gösteriler düzenlediği bilinmektedir.[4] Bu noktada, şiirdeki Etiyopyalı polisin çarşıda bir caddeyi kapatmasında yatan ironi düşündürücüdür. Acaba hangi eyleme karşı cadde kapatıyor?
“Henüz yirmisine varmamış yerleşimcinin üzerinde bir makineli tüfek"
Bu dize, bir Yahudi’ye makineli tüfek taşıtan kin ve öfkenin sebebi üzerine bizi düşündürüyor. Ve tabii ki, o tüfeğin kime doğrultulduğunu da.
"Avrupalı sarışın turistler, Kudüs’ü hiç görmüyorlar"
Avrupalı turistler Kudüs'ü, alelâde bir turistik şehirdeymiş gibi dolaşıyorlar. Peki Filistinliler ya da Müslümanlar nerede?
"Kudüs'te, askerler bulutların üstünde yürüdü ayakkabılarıyla/ Kudüs'te, namazımızı asfaltta kıldık."
Mescid-i Aksa’ya ayakkabılarıyla giren Siyonist askerlerin bastığı halılar, bulut kadar temiz ve Rahmanî. Bu kadar güzel ve temiz bir ibadet mekanına sahip olan Filistinliler ise, namazlarını asfaltta kılıyorlar.
Şiirin bu dizelerinde; Kudüs’teki Müslüman varlığının her anlamda yok edilmeye çalışıldığı işlenmiş. Kudüs'te farklı milletlerden pek çok insan için yer varken, işgalci güçler yalnızca Müslümanları barındırmıyor.
Velhasıl şair; şunları demek istiyor gibi:
Kudüs'ün, sevgilinin, hali böyle. Gelsen bile kavuşacak bir Kudüs bulamazdın ki ...
Çeviri Notları
- إذا ما بَدَتْ من جَانِبِ الدَّرْبِ دورُها: “Yol kenarından görünmeye başlayınca (sevgilinin) evleri” şeklinde çevirdiğimiz bu dizedeki sevgili Kudüs’tür.
- Upper Manhattan: New York’un Manhattan semtinin kuzeyinde bulunan bölge.
- Bolonya, Kuzey İtalya’nın en büyük şehirdir.
- Bir şapka, ağlama duvarını selamlıyor: Bu dizede "şapka" ile kastedilen, Yahudi erkeklerin ibadet esnasında kullandıkları "kippa" olarak adlandırılan takkedir.
Yeni Kelimeleri Yoklayalım
Kaynaklar
Şiirin çevirisinde, daha önce şiirle ilgili yayımlanan yazı ve çevirilerden yararlandık.
İncelemek isteyenler için şiirin İngilizce çevirisi: https://scholarworks.wmich.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1175&context=transference
http://etheses.uin-malang.ac.id/9629/1/133110062.pdf
- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/eski-kuduse-giris-yasagi-kalkti/863385
- https://fanack.com/palestine/faces/tamim-al-barghouti/
- https://www.salom.com.tr/arsiv/haber-99599-bolonyada_bir_define_arayisi.html
- https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israilin-ikinci-sinif-yahudileri-etiyopyalilar-/1523898