Temim Bergusi'nin "Kudüs'te" Şiirinin 2. Kısmı ve Türkçe Çevirisi [2/4]
"Kudüs'te" şiiri, Temim Bergusi'nin 1998 yılında Kudüs'e yaptığı ziyaretten kesitler sunar. Dört kısım halinde ele alacağımız şiirin ikinci kısmı şairin tarihle konuşmalarını içerir.
İlk kısmı okumak için buraya tıklayın.
Önce Şiir:
وَتَلَفَّتَ التَّارِيخُ لِي مُتَبَسِّمًا
أَظَنَنْتَ حَقّا أَنَّ عَيْنَكَ سَوْفَ تُخْطِئُهُمْ وَ تُبْصِرُ غَيْرَهُمْ
هَاهُمْ أَمَامَكَ مَتْنُ نَصٍّ أَنْتَ حَاشِيَةٌ عَلَيْهِ وَ هَامِشٌ
Mütebessim bir edayla döndü bana tarih (ve dedi ki:)
Zannettin mi ki, hakikaten gözlerin onları görmeyip başkalarına bakacak?
İşte önündeler! Onlar asıl metin, sen ise (o metne) yalnızca bir haşiye ve dipnotsun
أَحَسِبْتَ أَنَّ زِيَاَرةً سَتُزِيحُ عَنْ وَجْهِ الْمَدِينَةِ يَا بُنَيَّ حِجَابَ وَاقِعِهَا السَّمِيكَ
لِكَيْ تَرَى فِيهَا هَوَاكَ
فِي الْقُدْسِ كُلُّ فَتًى سِوَاكَ
Tek bir ziyaretin, şehrin yüzündeki gerçekliğin ağır perdesini kaldıracağını mı düşündün yoksa evlat!
sırf sen onda arzuladığını göresin diye
Kudüs'te, senden başka her genç Kudüs'te!
وَهِيَ الْغَزَالَةُ فِي الْمَدَى
حَكَمَ الزَّمَانُ بِبَيْنِهَا
مَا زِلْتَ تَرْكُضُ خَلْفَهَا
مُذْ وَدَّعَتْكَ بِعَيْنِهَا
رِفْقًا بِنَفْسِكَ سَاعَةً إَِنِّي أَرَاكَ وَهَنْتَ
في القُدْسِ مَنْ فِي القُدْسِ إِلا أَنْتَ
O ufuktaki bir ceylan
Kader ayrılığına hükmetmişken
Sen hala ardı sıra koşmaktasın
gözleriyle sana veda ettiğinden beri
Acı kendine biraz, zira seni bitkin düşmüş görüyorum
Kudüs'te, senden başka herkes Kudüs'te
يَا كَاتِبَ التَّارِيخِ مَهْلًا
فَالمَدِينَةُ دَهْرُهَا دَهْرَانِ
دَهْرٌ أَجْنَبِيٌّ مُطْمَئِنٌّ لَا يُغَيِّرُ خَطْوَهُ وَكَأَنَّهُ يَمْشِي خِلَالَ النَّوْمِ
وَهُنَاكَ دَهْرٌ كَامِنٌ مٌتَلَثِّمٌ يَمْشِي بِلَا صَوْتٍ حِذَارَ القَوْمِ
Hey tarih yazıcısı dur bakalım, acele etme!
Zira şehirde zaman iki yönlüdür
Yabancı bir zaman ki; rahattır, uykuda yürüyormuşçasına adımlarını değiştirmez
(başka) bir zaman daha var ki; peçeli, gizli saklıdır. Etrafa karşı tetikte sessizce yürür
وَالْقُدْسُ تَعْرِفُ نَفْسَهَا
فَاسْأَلْ هُنَاكَ الخَلْقَ يَدْلُلْكَ الجَمِيعُ
فَكُل شَيْءٍ فِي المَدِينَةِ ذُو لِسَانٍ حِينَ تَسْأَلُهُ يُبِينُ
Kudüs bilir özünü
sor oradaki varlıklara, hepsi gösterir sana
zira bir dile sahip şehirdeki her şey, ne vakit sorsan aşikar olur
فِي الْقُدْسِ يَزدَادُ الهِلَالُ تَقَوُّسًا مِثْلَ الجَنِينِ
حَدْبًا عَلَى أَشْبَاهِهِ فَوْقَ القِبَابِ
تَطَوّرَتْ مَا بَيْنَهُمْ عَبْرَ السِّنِينَ
علَاقَةُ الأَبِ بِالبَنِينِ
Kudüs'te hilal daha bir eğilir tıpkı cenin gibi
kubbeler üzerindeki benzerlerine olan şefkatiyle
seneler boyu gelişti durdu onlar arasındaki bu hal
bir babanın evlatlarıyla bağı (misali)
فِي الْقُدْسِ أَبنِيَةٌ
حِجَارَتُهَا اقتِبَاسَاتٌ مِن الِإِنْجِيلِ وَالقُرْآنِ
فِي الْقُدْسِ تَعرِيفُ الجَمَالِ مُثَمَّنُ الأَضْلَاعِ أَزْرَقُ فَوْقَهَ
يَا دَامَ عِزُّكَ قُبَّةٌ ذَهَبِيَّةٌ
Kudüs'te binalar vardır
Taşları İncil'den ve Kur'an'dan alıntılardır
Kudüs'te güzelliğin tarifi sekiz kenarlı mavidir
üzerinde - izzetin daim olsun- altın bir kubbe bulunan
تَبْدُو بِرَأْيِي مِثْلَ مِرْآةٍ مُحَدَّبَةٍ تَرَى وَجْهَ السَّمَاءِ مُلَخَّصًا فِيهَا
تُدَلِّلُهَا وَ تُدْنِيهَا
تُوَزِّعُهَا كَأَكيَاسِ الْمَعُونَةِ فِي الْحِصِارِ لِمُستَحِقِّيهَا
إِذَا مَا أُمَّةٌ مِن بَعْدِ خُطْبَةِ جُمْعَةٍ مَدَّتْ بِأَيْدِيهَا
Bana göre bir tümsek aynasına benzer o ki gökyüzünün özetini görürsün onda
(altın kubbe) sevip okşar ve yere indirir (gökyüzünü)
Kuşatmada (dağıtılan) yardım paketleri gibi bölüştürür onu hak edenlerine,
cuma hutbesi sonrasında açtığında ellerini ümmet
وَفِي الْقُدْسِ السَّمَاءُ تَفَرَّقَتْ فِي النَّاسِ
تَحْمِينَا وَنَحْمِيهَا
وَنَحْمِلُهَا عَلَى أَكْتَافِنَا حَمْلًا
إِِذَا جَارَتْ عَلَى أَقْمَارِهَا الأَزْمَانِ
Kudüs'te gök, insanlar arasına dağıldı
O bizi korur, biz de onu koruruz
Ve omuzlarımızda taşırız onu
Eğer çağlar, kubbeler üzerindeki aylara (hilallere) zulmederse
Çeviri Notları
- بَان - يَبِين - بَيْنََا: Ayrılmak, uzaklaşmak anlamındadır.
- دهر: Çağ, dönem, zaman, devir, ömür ve kader gibi anlamlara gelir.
- فَالمَدِينَةُ دَهْرُهَا دَهْرَانِ: Mısrasının tam olarak kelime tercümesi “şehrin dönemi iki dönemdir” şeklindedir. Fakat biz akışa uyum sağlaması için, “şehirde zaman iki yönlüdür” şeklinde çevirdik.
- قوم: Kelimesi kavim, ulus, millet, halk ve topluluk anlamlarını içinde barındırır. Buradaki kullanımına göre, “etraf” şeklinde çevirisini uygun bulduk.
- خلق: Topluluk, halk, mahluk, yaratık ve bünye gibi anlamları vardır. Şiirde “varlık” olarak çevirmeyi tercih ettik.
- نفس: Kendi, öz, can, ruh, zat ve aynı anlamlarına gelir.
- مثمن الأضلاع ازرق: “Sekiz kenarlı mavi” ifadesiyle şair, Kubbet'üs-Sahra mescidine işaret eder.
Şiir Notları
"O ufuktaki bir ceylan/Kader ayrılığına hükmetmişken/ Sen hala ardı sıra koşmaktasın/ gözleriyle sana veda ettiğinden beri/ Acı kendine biraz, zira seni bitkin düşmüş görüyorum/ Kudüs'te, senden başka herkes Kudüs'te"
Şair Kudüs'ü anlatırken ceylan metaforunu kullanıyor. Çünkü ceylan, güzel gözlerinden ve zarafetinden ötürü sevgiliye çokça benzetilir. Kudüs de, şairin sevgilisidir. Kudüs işgal altına alındığı gün, acı veda gerçekleşir. O günden beri, ona tekrar kavuşma arzusuyla mücadele eden bir grup Filistinli vardır. Fakat bu kavuşma kolay gerçekleşemez. Neden? Şairin ceylan metaforunu kullanmasındaki bir incelikte buluyoruz bu sorunun cevabını. Çünkü ceylanlar çok hızlıdırlar ve uzun süre koşabilirler.
"Hey tarih yazıcısı dur bakalım, acele etme!/ Zira şehirde zaman iki yönlüdür/ Yabancı bir zaman ki; rahattır, uykuda yürüyormuşçasına adımlarını değiştirmez/ (başka) bir zaman daha var ki; peçeli, gizli saklıdır./ Etrafa karşı tetikte sessizce yürür"
Şair; tarihe seslenerek başladığı dizelerde, aslında belli bir süredir devam eden işgal güçlerine ve değişimlere bakarak hüküm vermekte acele edilmemesi gerektiğini vurgular. Zira her ne kadar düşman güçlü olsa da ve fiilî olarak Kudüs’ün hâkimiyetini elinde tutsa da, bu hâkimiyet bir gün bitecektir. Gece gündüze evrilecektir. Uyku zamanı günün tamamına nazaran kısa bir vakittir ve insan uykuda gördüğü rüyayı hakikat sanır. Halbuki rüya birkaç saniyeden ibarettir. Çünkü uykuda tam bir bilinçlilik hali yoktur. Düşman da, bunun yanılgısı ve rahatlığı içerisindedir.
Diğer tarafta, sessizce yürüyen peçeli bir kadın edasında bir grup vardır ve onlar Kudüs'ün asıl yerlileridir. Tetiktedirler, tam bir şuur içinde ve yakaza halindedirler. Düşmanın uykudan uyanacağı o vakti beklerler. Şair; uyku ifadesiyle geceye, düşmana karşı tetikte yürüyen peçeli bir kadın benzetmesiyle ise gündüze atıf yapıyor olabilir. Zaman, gece ve gündüzün birlikteliğinden oluşur. Bu nedenle şair, şehirdeki iki zıt grubu, iki ayrı zaman dilimine benzetmiş olabilir.
"Kudüs'te hilal daha bir eğilir tıpkı cenin gibi/ kubbeler üzerindeki benzerlerine olan şefkatiyle/ seneler boyu gelişti durdu onlar arasındaki bu hal/ bir babanın evlatlarıyla bağı (misali)"
Yukarıdaki dizelerde yine güzel bir benzetme ile karşılaşıyoruz. Şair hilal ile Kudüs kubbelerinin alemleri olan küçük hilaller arasında bir bağ kuruyor. Bir baba düşünün ki, evlatları korkunç bir zilletin ve zulmün içerisinde. Bu durumu yukarıdan seyreden babanın hali nicedir? Tüm şefkat duyguları açığa çıkar ve hepsini sarıp sarmalayabilmek için kollarını her zamankinden daha çok açar.
"Kudüs'te güzelliğin tarifi sekiz kenarlı mavidir/ üzerinde - izzetin daim olsun- altın bir kubbe bulunan"
Ardından şair Kudüs'te güzelliğin tarifini vererek bir meydan okuyuşla şöyle diyor olabilir: "Kudüs'te her ne kadar Hristiyanlık ve Yahudiliğe ait eserler, izler varsa da Kudüs'e asıl güzelliğini veren İslamiyet'tir. Ki Kudüs'ün simgesi haline gelmiş olan Kubbet'üs Sahra en güzelleridir.
"Bana göre bir tümsek aynasına benzer o ki gökyüzünün özetini görürsün onda/ (altın kubbe) sevip okşar ve yere indirir (gökyüzünü)/ Kuşatmada (dağıtılan) yardım paketleri gibi bölüştürür onu hak edenlerine,/ cuma hutbesi sonrasında açtığında ellerini ümmet"
Ümmet cuma namazında bir araya gelip de ellerini göğe açtığında, Kubbet'üs Sahra altın kubbesiyle göğü adeta yere indirir ve onu isteyene verir. Bu dizeler samimiyetle ellerini açan Filistin halkına adeta sekinet telkin eder.
"Kudüs'te gök, insanlar arasına dağıldı/ O bizi korur, biz de onu koruruz/ Ve omuzlarımızda taşırız onu/ Eğer çağlar, kubbeler üzerindeki aylara (hilallere) zulmederse"
Çağlar Kudüs'e vefasızlık edecek olsa bile; “omuzlarımızda taşırız onu” sözü ile şair, Kudüs'ü asla terk etmeyeceklerini vurgular. Gök de Filistinlileri korur. Belki de göğün onları koruması, namaz ve benzeri göksel emirlerin devamının Müslümanları manevi olarak diri tutması yoluyladır.
Yeni Kelimeleri Yoklayalım
