İbnü’l-Fârız’ın (ابْنُ الْفَارِض), Fâiyye’sinin üçüncü ve son bölümünü sizlere takdim ediyoruz. Hazret, kendisi için aşkın esas olduğunu ve aşkın vuslattan mücerret olarak bizatihi güzel hakikatini ifade ederek, kendini kınayanlara kulak tıkadığını söylemektedir. Dolayısıyla Sevgilisi kendisinden yüz çevirse de o aşkına sadıktır ve sevgisini kendine nimet bilmektedir. Muhabbeti vesilesiyle kendi acz ve zaafını bilen aşık, “mahbubun” izzet ve azametini daha iyi anlamaktadır. Böyle bir Sevgili için aşık her şeyini feda da etse bu ancak hamd edilecek bir iştir. Sevgilinin güzellikleri ve güzelliğinin tecellileri aşığın gözü için, onun hakkındaki bahisler ise kulağı için birer mücevher hükmündedir. Ruhu ise O’nun esmasındaki hakikatlere müştaktır. Bu tarîkte ulaştığı hakikatleri “Duydum senin işitmediğini, gördüm görmediklerini/Tanıdım tanıyamadıklarını ve bildim bilmediklerini” beytiyle ifade eden şair, Sevdiğinden asla uzak kalamayacağını da “Yoktur kabahati uzaklığın, sevdiğim benle beraberdir/Gözbebeğimden ıraksa da gönülden ırak değildir” diyerek onun “şahdamarından daha yakın” olduğuna imada bulunmaktadır.
Henüz Okumadıysanız:
Yazının ilk kısmı / ikinci kısmı
Önce Şiir
İbnü’l-Farız’ın Fâiyyesi
فَائِيَّةُ ابْن الفَارِض
…
لَا تُنْكِرُوا شَغَفِي بِمَا يَرْضَى وَإِنْ
هُوَ بِالْوِصَالِ عَلَيَّ لَمْ يَتَعَطَّفِ
Ayıplamayın mahbubu hoşnut etme iştiyakımı
Lütuf buyurup vermese de vuslat muradımı
غَلَبَ الْهَوَى فَأَطَعْتُ أَمْرَ صَبَابَتِي
مِنْ حَيْثُ فِيهِ عَصَيْتُ نَهْيَ مُعَنِّفِي
Aşk galip geldi, münkâdım sevdanın emrine
İtaatim zahir zira asiyim kınayanın nehyine
مِنِّي لَهُ ذُلُّ الْخُضُوعِ وَمِنْهُ لِي
عِزُّ الْمَنُوعِ وَقُوَّةُ الْمُسْتَضْعِفِ
Benden ona karşı vardır itaatin zilleti
Ondan bana karşı ise kavînin izzet ve kuvveti
أَلِفَ الصُّدُودَ وَلِي فُؤَادٌ لَمْ يَزَلْ
مُذْ كُنْتُ غَيْرَ وِدَادِهِ لَمْ يَأْلَفِ
İ‘raz idi onun sevdiği, benden yüz çevirdi
Ezelden aşinasıydı kalbim, gayrı ülfet bilmedi
يَا مَا أُمَيْلَحَ كُلَّ مَا يَرْضَى بِهِ
وَرُضَابُهُ يَا مَا أُحَيْلاَهُ بِفِي
Ey razı olduğu herşeyin ne denli melahat bulduğu
Ve ey ağzından dökülenin, dudağımda ne kadar tatlı olduğu
لَوْ أَسْمَعُوا يَعْقُوبَ ذِكْرَ مَلَاحَةٍ
فِي وَجْهِهِ نَسِيَ الْجَمَالَ الْيُوسُفِي
Ya‘kûb’a (a.s) bahsetselerdi yüzünün güzelliğinden
Yûsuf’u (a.s) unuturdu mahbûbun cemâlinden
أَوْ لَوْ رَآهُ عَائِداً أَيُّوبُ فِي
سِنَةِ الْكَرَى قِدْماً مِنَ الْبَلْوَى شُفِي
Yahut Eyyûb (a.s) görseydi onu uyku arefesinde
Şifa bulurdu hastalığına sevgilinin iyadetiyle
كُلُّ الْبُدُورِ إِذَا تَجَلَّى مُقْبِلاً
تَصْبُو إِلَيْهِ وَكُلُّ قَدٍّ أَهْيَفِ
Gün yüzünün tecellisiyle ona meyleder mehtâblar
Serv-kâmetin görse eğilir tüm zarif endamlar
إِنْ قُلْتُ عِنْدِي فِيكَ كُلُّ صَبَابَةٍ
قَالَ الْمَلَاحَةُ لِي وَكُلُّ الْحُسْنِ فِي
Desem ki ‘bendedir bütün sevda ve muhabbet’
O da der: ‘Bendedir çünkü cümle hüsün ve melahat’
كَمُلَتْ مَحَاسِنُهُ فَلَوْ أَهْدَى السَّنَا
لِلْبَدْرِ عِنْدَ تَمَامِهِ لَمْ يُخْسَفِ
Güzelliği derece-i kemâl ile mevsûf
Ziyasını verse mehtaba, etmezdi husûf
وَعَلَى تَفَنُّنِ وَاصِفِيهِ بِحُسْنِهِ
يَفْنَى الزَّمَانُ وَفِيهِ مَا لَمْ يُوصَفِ
Hüsnünü vasfedenler ne derece mahir de olsa
Zaman tükenir onun evsafı tükenmez asla
وَلَقَدْ صَرَفْتُ لِحُبِّهِ كُلِّي عَلَى
يَدِ حُسْنِهِ فَحَمَدْتُ حُسْنَ تَصَرُّفِي
Feda ettim her şeyimi aşkı uğruna
Hamd ettim sonra bu hüsn-i tasarrufa
فَالْعَيْنُ تَهْوَى صُورَةَ الْحُسْنِ الَّتِي
رُوحِي بِهَا تَصْبُو إِلَى مَعْنىً خَفِي
Göz hüsn-i suretini görür düşer sevdaya
Ruhum ise mâil ondaki gizli manaya
أَسْعِدْ أُخَيَّ وَغَنِّنِي بِحَدِيثِهِ
وَانْثُرْ عَلَى سَمْعِي حُلَاهُ وَشَنِّفِ
Terennüm et cancağızım, bahsiyle sevindir bizi
Kulağıma küpe olsun esirgeme o incileri
لِأَرَى بِعَيْنِ السَّمْعِ شَاهِدَ حُسْنِهِ
مَعْنىً فَأَتْحِفْنِي بِذَاكَ وَشَرِّفِ
Tâ ki şahit olsun güzelliğindeki manaya kulağım
Mesrur et beni onunla, şeref bulayım
يَا أُخْتَ سَعْدٍ مِنْ حَبِيبِي جِئْتِنِي
بِرِسَالَةٍ أَدَّيْتِهَا بِتَلَطُّفِ
Ey Benî Sa‘d’den olan ruhum! Geldin o sevgiliden bir risaletle
Vazifeni eda ettin kemâl-i letâfetle
فَسَمِعْتُ مَا لَمْ تَسْمَعِي وَنَظَرْتُ مَا
لَمْ تَنْظُرِي وَعَرَفْتُ مَا لَمْ تَعْرِفِي
Duydum senin işitmediğini, gördüm görmediklerini
Tanıdım tanıyamadıklarını ve bildim bilmediklerini
إِنْ زَارَ يَوْماً يَا حَشَايَ تَقَطَّعِي
كَلَفاً بِه أَوْ سَارَ يَا عَيْنُ اذْرِفِي
Bin pare ol aşkından ey gönül! O mahbub sana bir gün uğrarsa
Durma ağla ey gözüm! Senden ayrılacak olursa
مَا لِلنَّوَى ذَنْبٌ وَمَنْ أَهْوَى مَعِي
إِنْ غَابَ عَنْ إِنْسَانِ عَيْنِي فَهْوَ فِي
Yoktur kabahati uzaklığın, sevdiğim benle beraberdir
Gözbebeğimden ıraksa da gönülden ırak değildir
Çeviri Notları
- 5. beyitte geçen ve tükürük anlamında olan (رُضَاب) kelimesinin tercümesinde -okuyucuya istikrah vermemek adına- “ağzından dökülen” ifadesi uygun bulunmuştur.
- 7. beyit “Peygamber Efendimizin (asm) hilkatin önce, Hz Eyyub (as) uykusunun başlangıcında Efendimizin (asm) hayalini bile görseydi, hastalığından şifa bulurdu.” şeklinde yorumlanmıştır.
- 8. beyitte yer alan (قَدٍّ أَهْيَف) ifadesi “ince dallar” anlamına gelmekte olup zarif endamlı güzeller ince dallara teşbih edilmiştir.
- 16. beyitte geçen ve bir kavme mensubiyeti gösteren (أُخْتَ سَعْد) ifadesi için şerhlerde şairin kendi ruhundan bahsettiği kaydedilmiştir.
Yeni Kelimeleri Yoklayalım
Kaynaklar
Şiir için:
el-Bûrînî, B., & en-Nabulsî, A. (2003). Şerhu Dîvânı İbni’l-Fârız. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
Kapak Görseli:
